Fundusze strukturalne
Podstawowym instrumentem polityki regionalnej UE są fundusze strukturalne. Obecnie istnieją cztery fundusze:
1. Europejski Fundusz Społeczny EFS (European Social Fund)
Jest głównym instrumentem wspierającym działania podejmowane w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz rocznych wytycznych w sprawie zatrudnienia. Realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia i wytycznych służy także współfinansowana z EFS Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL. Inicjatywa ta jest poświęcona przeciwdziałaniu dyskryminacji i nierówności na rynku pracy.
2. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej EAGGF (European Agriculture Guidance and Guarantee Funds)
Powstał w 1964 roku na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957). Zajmuje się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich. Na Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej jest przeznaczana największa część budżetu Unii Europejskiej (w 1999 przeznaczono na ten cel 42,2 procenta budżetu). Ponadto środki Funduszu pochodzą
z opłat nakładanych na importowane spoza Unii Europejskiej produkty rolne.
3. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR (European Regional Development Fund)
Został powołany w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii).Działalność Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego określa art. 160 Traktatu ustanawiający Wspólnotę Europejską: „Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ma na celu przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie poprzez udział w rozwoju i dostosowaniu strukturalnym regionów opóźnionych w rozwoju oraz w przekształcaniu upadających regionów przemysłowych”.
Działalność Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego koncentruje się na następujących dziedzinach:
• inicjatyw na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia, jak też działalności średnich i małych przedsiębiorstw,
• rentownych inwestycji produkcyjnych umożliwiających tworzenie lub utrzy-mywanie trwałego zatrudnienia,
• infrastruktury,
• rozwoju turystyki oraz inwestycji w dzie-dzinie kultury,
• ochrony i poprawy stanu środowiska,
• rozwoju społeczeństwa informacyj-nego.
4. Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa FIFG (Financial Instrument for Fisheries Guidance)
Finansowy Instrument Orientacji Rybo-łówstwa powstał w 1993 roku w ramach reformy funduszy strukturalnych. Ten instrument polityki strukturalnej Unii Europejskiej wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich.
Za pośrednictwem FIFG finansowane są inicjatywy w następujących dziedzinach:
• rozwój hodowli ryb,
• rozwój infrastruktury portów rybackich oraz ich wyposażenie w niezbędne zaplecze i urządzenia,
• restrukturyzacja i unowocześnienie floty
rybackiej oraz metod połowu i prze-
twarzania ryb,
• podnoszenie konkurencyjności produk-tów rybnych i ich promowanie na rynku .
Z kolei Fundusz Spójności (Cohesion Fund) jest instrumentem polityki strukturalnej, lecz nie zalicza się go do funduszy strukturalnych. Zakres działania Funduszu Spójności obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, a nie regionalnym, jak to ma miejsce w przypadku funduszy strukturalnych. Głównym celem Funduszu Spójności jest wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Wspólnoty poprzez finansowanie projektów tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. Zasady funkcjonowania Funduszu Spójności określone są rozporządzeniem Rady nr 1164/94/WE, którego przepisy zostały znowelizowane przez rozporządzenie nr 1264/1999
i nr 1265/1999 z czerwca 1999 r.
Z ich budżetów kierowane jest wsparcie na programy krajowe w wysokości 95%
i na inicjatywy wspólnotowe w wyso-
kości 5%.
Inicjatywy Wspólnotowe to programy pomocy bezzwrotnej organizowane przez Unię Europejską dla określonych środowisk i grup społecznych. Obecnie działają cztery inicjatywy:
• INTERREG III zajmuje się wzmacnianiem współpracy transgranicznej, między-regionalnej i międzynarodowej.
• EQUAL pomaga w zwalczaniu wszelkich przejawów dyskryminacji i nierówności na rynku pracy oraz działa w kierunku integracji społecznej i zawodowej imigrantów.
• URBAN działa w ramach projektów mających na celu rozwój infrastruktury miast europejskich powyżej 100 000 mieszkańców.
• LEADER + wspomaga wdrażanie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich.
Podobnie jak Fundusze Strukturalne, Inicjatywy Wspólnotowe funkcjonują tylko w krajach członkowskich. Od 1 maja
bieżącego roku ma do nich dostęp
również Polska. W minionych latach nasz kraj korzystał z tzw. pomocy przedakcesyjnej udzielanej państwom kandydującym do Unii Europejskiej. Programy przedakcesyjne były kiero-wane według tych samych zasad, które obowiązują przy realizacji polityki strukturalnej Unii Europejskiej (fundusze strukturalne i Fundusz Spójności)
i tak działania podejmowane w ramach programu SAPARD przypominały działania obecnie finansowane z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGFF). Na wzór działającego w UE Funduszu Spójności działał program ISPA. Działania w UE wspierane przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejski Fundusz Społeczny (EFS) były natomiast finansowane z programu PHARE.
Źródła informacji
Na stronach Przedstawicielstwa Komisji Euro-pejskiej w Polsce dostępny jest multimedialny przewodnik po Funduszach Strukturalnych:www.delpol.pl.
Jest on wygodnym i szybkim źródłem wiedzy teoretycznej i praktycznej o funduszach strukturalnych dostępnych dla samorządów, firm, instytucji kultury, placówek ochrony zdrowia, szkół i uczelni, organizacji pozarządowych i innych podmiotów.
Wszelkie informacje nt. Funduszy Strukturalnych dostępne są na stronach:
www.funduszestrukturalne.gov.pl
www.zporr.gov.pl